بانک به عنوان واسط اقتصادی
مجید کریمی
بسم الله الرحمن الرحیم
با توجه به مشکلات نظام بانکی کشور (سعی بر توضیح مشکلات (فعلا) نیست.) مدلی را به اجمال پیشنهاد می دهم.
در این مدل بانک به عنوان یک واسط، سپرده های مردم را جمع می‌کند و با مشخص کردن پروژه های واقعی اقتصاد و طبقه بندی آن ها مجموعه ای از گزینه ها را پیش روی مشتری سرمایه گذار قرار دهد. مشتری بنا به سررسید پروژه ها و همچنین میزان پذیرش ریسکش تصمیم به مشارکت در این فعالیت های اقتصادی می کند. در این مدل بانک یک کارگزار است و خدمات مشاوره، به مشتری برای سرمایه گذاری می دهد و هیچ سودی را از جانب خود برای پروژه ها تضمین نمی کند و بنا به سپرده های موجود که در نزد بانک به عنوان وکیل، سرمایه گذاری شده است سرمایه گذاری می کند و نه وام دهد. در این حالت نگه داری وجوه نزد بانک بی مورد است و محلی از اعراب نخواهد داشت.بنا بر این خلق پول توسط بانک های تجاری (خلق پول توسط بانک مرکزی پروسه‌ای دیگر است.) که معضلی برای اقتصاد است را دیگر نخواهیم داشت و بسیاری از توصیه های بازل برای بانک ها نیز تخصصا از موضوع خارج خواهد شد. برای تفسیر بیشتر به مثالی توجه کنید:
کاگزاری ها در بازار سرمایه، چه نقشی دارند؟ در بازار سرمایه مشتری و در واقع سرمایه گذار در بازار سرمایه، نزد یکی از کارگزاری ها حسابی باز می کند و بر اساس رصد بازار و استفاده از خدمات مشاوره ای نهادهای مالی موجود، تصمیم به خرید سهام شرکت ها می کند و در واقع با فرمان خرید و فروش سهم در بازار توسط کارگزاری در بازار مشارکت می کند. در مدل ما نیز به همین نحو پیش خواهیم رفت. و در اینجا یک تفاوت وجود دارد و آن این که شناسایی پروژه ها توسط نیروی های متخصص بانک صورت می گیرد و بر اساس نیاز واقعی اقتصاد و توجه به بازار بنا به میزان ریسک پروژه ها و همچنین عقود مشخص با کارفرما وارد قرارداد می شود. حال بانک هایی ممکن است تخصص های خاصی در زمینه های خاص اقتصادی پیدا کنند، مثلا در زمینه دانش بینان ها و یا در زمینه صادرات و مشخص کردن بازار هدف، یا به عبارت دیگر زمینه هایی که که برای یک کشور در حال توسعه بنا به اسناد بالا دستی مشخص شده است. برخی از این بانک ها (بر اساس قانونی که مشخص می گردد) نیز می توانند به صورت منطقه ای عمل کند و وجوه جمع آوری شده را فقط ملزم به به کارگیری در صنعت خاص در منطقه ای خاص کنند. در این حالت مشتری می داند که وجوه او در کجا سرمایه گذاری شده است. وجوه بانک در یک استخر نخواهد بود و مشتری می داند که پول او در کدام پروژه سرمایه گذاری شده است و شائبه ربا و مطابق با بخش واقعی اقتصاد تخصیص سود تعلق گرفتن که از اصول ومبانی اقتصاد اسلامی است نیز رعایت می گردد. بانک ها نیز سهام دار دارند و سهام این بانک ها در بازار مبادله می شوند. مشخص کننده قیمت سهام در بازار به تخصص بانک در مشخص کردن پروژه ها اشعاردارد و وجهه و اعتبار بانک که زمینه رقابت بین بانک ها را مشخص می کند نیز باعث تخصیص بهینه منابع می شود و بانک نگرانی از بابت پرداخت سود نخواهد داشت. این بانک در کنار نهادهای فعال در بازار سرمایه همچون شرکت های سبد گردان، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاری ها و... بسیاری دیگر از نهادها به فعالیت می پردازد و نهاد نظارت نیز بر اساس کارکرد هر بانک قوانین نظارتی خود را مشخص می کند. ممکن است بعضی از بانک ها که در قانون مشخص می شوند خود اجازه عاملیت یابند. لذا در این صورت که موارد آن را ذکر خواهیم کرد (در آینده) یک بانک خود اقدام به تاسیس نهاد مربوطه برای سرمایه گذاری در آن فعالیت اقتصادی خاص می کند که ممکن است صندوق و یا شرکت باشد، و یا برای یک پروژه خاص، فقط یک پروژه تاسیس و سپس منحل گردد. در این صورت یک گزینه دیگر پیش روی مشتری برای مشارکت در سود و زیان به وجود می آید.
ما به دنبال حل دو مساله هستیم: بنگاه داری بانک ها (!) و مطابق با بخش واقعی اقتصاد، اقتصاد کاغذی را رشد دهیم (!)
فعلاً
